Tác giả: - Cố Võ sư Nguyễn Anh Dũng
Do võ sư Cẩm Bình sưu tầm và đánh máy

I. Tổng quan

Theo tự điển Hán Việt của Nguyễn Văn Khôn, kiếm có nghĩa là gươm. Kiếm thuộc chử hán, gươm thuộc chử Nôm. Đó là cách hiểu theo ngôn từ. Trong lãnh vực chuyên môn, kiếm và gươm có đôi chổ khác biệt mặc dầu đại thể giống nhau.

Sự nhìn nhận đầu tiên về kiếm – gươm: Đó là một loại vũ khí thô sơ, lưỡi bén, muỗi nhọn, chuôi ngắn, có lá che ngang chổ tiếp giáp, ngăn cách rõ rệt giữa 2 phần chuôi và lưỡi.

Lưỡi gươm có khác hơn kiếm vì hơi cong, vát lên ở mũi, lưỡi gươm, bén song gươm dầy. Nhờ có độ cong tạo lực hướng trục, nên trong các thế chem., lưỡi gươm đi rất thẳng, chính xác, hiệu qủa và lợi hại hơn kiếm.

Trái lại lưỡi kiếm thẳng, mũi nhọn đồng trục nên lực đâm tác động trọn vẹn và trập trung hơn gươm. Ngoài ra phần sống kiếm khoảng ¼ chiều dài tính từ mũi xuống, được mài bén như phần lưỡi, thuận lợi trong các thế hất ngược, không kém phần nguy hiểm, phần còn lại của sống kiếm cũng dầy như gươm, dùng để gạt đỡ, chịu đựng va chạm trong giao tranh, tránh bị hư hại sức mẻ.

Với tầm vóc vừa phải, kiếm – gươm không dài như côn thương; không nặng như đao, giản. Chiếu dài cà cân nặng của kiếm - gươm được chế tạo tùy theo tầm vóc và sức lực của người sử dụng.

Phép đánh kiếm – gươm như nhau, thiên về chém và đâm. Lực phát từ cánh tay, nhưng điều khiển cho nhanh nhẹn biến ảo là nhờ cổ tay. Ngoài ra, sự phối hợp của thân pháp và bộ pháp cũng góp phần tăng mức linh diệu cho kiếm pháp.

Có 3 loại kiếm gươm:

1. Trường: lưỡi dài, chắc khoẻ
2. Đoản: Lưỡi ngắn, khoảng ½ chiều dài loại trường
3. Liễu: lưỡi mõng nhẹ, rất sắc có thể uốn cong, đàn hồi tốt

Liễu kiếm ra đời sau 2 loại trên; đánh dấu thời kỳ rèn đúc về kim loại khá tiến bộ. Phép đánh liễu kiếm khó hơn, phải luyện tập thật công phu mới sử dụng hiệu quả, có thể sẽ được trình bày ở một giáo trình khác.

Trong lịch sử thế giới, kiếm - gươm đã có mặt khắp nơi một cách ngẩu nhiên; tuy hình thức tuy có đôi chổ khác nhau nhưng nhìn chung cũng cùng một tính năng. Dù vậy phép đánh có thể khác nhau tùy theo trường phái. Trong phạm vi giáo trình nầy, chỉ đề cập đến kiếm – gươm có xuất xứ từ Trung Hoa và Việt Nam, không bàn đến các chủng loại khác như Nhật, Pháp, Ấn Độ…

Và để dễ dàng trong việc trình bày tiếp theo, ta hảy thống nhất về danh xưng của một loài binh khí đã có mặt rất lâu đời trong lịch sử loài người đó là: - Kiếm.

II. Luyện Kiếm có ích lợi gì?

Tuy là vũ khí thô sơ so với thời hiện nay, thời mà chỉ cần một ngón tay bấm nút cũng đủ hủy diệt cả một vùng rộng lớn, luyện kiếm vẫn mang lại hữu ích cho con nguời nhiều mặt đầy tính nhân bản như: Khéo hơn, khoẻ hơn, thăng bằng hơn, phán đoán tốt hơn, thú vị hơn.

1. Khéo hơn: Khi cầm kiếm, tay ta như được nối dài them, khả năng đả thương cũng tăng lên nhiều lần hơn nhờ các yếu tố cứng, bén, nhọn; nhưng muốn sử dụng kiếm hữu hiệu, tất yếu phải có phương pháp và sự chuyên luyện, vì chỉ cần chuyển động cổ tay một góc nhỏ, mũi kiếm đã vạch được một cung đoạn khá dài. Sự tinh tế trong điều khiển, hình thành cho ta một khả năng khéo léo, trình độ vận động được nâng cao dần lên. Tố chất khéo mang lại lợi ích lớn trong đời sống con người.

2. Khỏe hơn: Người tập phải tải thêm trọng lượng của thanh kiếm, hệ cơ bắp, gân cốt phải thích ứng dần với các bài tập, từ đó sức khoẻ được tăng tiến, khí lực phát triển.

3. Thăng bằng hơn: Khi múa kiếm, lực ly tâm xuất hiện mạnh nhất ở mũi kiếm. Người tập phải luôn tự điều chỉnh để làm chủ trọng tâm, giữ thăng bằng giữa 2 lực đối nghịch khi ly tâm, lúc hướng tâm. Hệ vận động của người tập sẽ hoạt động tích cực hơn, tạo điều kiện cử động phản xạ thêm nhạy bén để đảm bảo thăng bằng tốt.

4. Phán đoán tốt hơn: Luyện kiếm là tìm hiểu các quy luật sử dụng, các tính năng đặc trưng, cũng như qũy đạo vận hành của kiếm. Nhờ đó có cơ sở phán đoán hướng tấn công và nhanh chóng phát hiện chổ hở của đối phương để phản ứng tương thích trong trường hợp bị tấn công bằng kiếm hay một vũ khí tương tự.

5. Thú vị hơn: Thanh kiếm gắng liền với những võ công hiển hách và hào hùng của dân tộc trong việc dựng nước và giữ nước. Khi nâng kiếm ngang mày, khi triễn khai một chiêu thức, dường như hào khí của tiên nhân được khơi dậy, sống động với một Đặng Dung đầy khí phách:

- “Dưới Trăng bao độ tuốt gươm mài”

Với một Nguyễn Trung Trực hiên ngang dũng lược:

- “Kiếm bạc Kiên Giang khắp qũy thần”

Hình ảnh tráng sĩ múa gươm rèn chí lúc nào cũng đẹp, cũng lôi cuốn từ thế hệ nầy sang thế hệ khác. Khi luyện kiếm, cảm giác lâng lâng thú vị từ tiếm thức xa xôi quyện về chen giữa xưa và nay, giữa truyền thuyết và hiện thực, khiến tâm hồn người tập được nâng lên tầm cao đầy tự hào với truyền thống tốt đẹp của cha ông. So với các môn binh khí khác, kiếm đậm chất thơ và lãng mạn nhất.

III. Các nội dung luyện tập:

Kiếm là loại vũ khí bén nhọn, bén nhọn cho người mà cũng bén nhọn cho ta. Cầm thanh kiếm trong tay mà sử dụng vụng về thô thiển, thì sự bén nhọn ấy sẽ gây thương tật cho bản thân nguời điểu khiển. Thế nên, tập kiếm phải thận trọng, học từ căn bản và có phương pháp.
Phương pháp luyện kiếm căn bản gồm có 8 nội dung chính.

1. Thủ kiếm
2. Khởi kiếm
3. Kiếm quyết
4. Phát kiếm
5. Hồi kiếm
6. Phá kiếm
7. Đảo kiếm
8. Loan kiếm

(Còn tiếp)

vvnnews (Theo Thư Viện Vovinam)