1. Thời Sáng Tổ Nguyễn Lộc:
Như tất cả mọi người được biết lịch sử hình thành môn phái Vovinam là do cố võ sư Sáng Tổ Nguyễn Lộc sáng lập vào năm 1938.
Trong khoảng thời gian Sáng Tổ lãnh đạo môn phái từ năm 1938 cho đến năm 1960 Vovinam chưa có võ phục, chưa có hệ thống đai đẳng, chưa có lý thuyết võ đạo hay chương trình huấn luyện cụ thể. Những người tập võ với Sáng Tổở Hà Nội chỉ mặc một cái quần ngắn đơn sơ và giản tiện mà thôi. Về đòn thế thời đócó một sốkỷ thuật căn bản dùng cho cân chiến rất thực dụng và hữu hiệu để chống pháp nên đòn rất độc và nguy hiểm .
Có một lần Sáng Tổ viết sách để truyền lại cho hậu thế, viết xong rồi Sáng Tổ lại xé bỏ đi, vì Sáng Tổ chủ trương Vovinam phái tiến theo thời đại không thể đóng khung hạn hẹp trongmột cuốn sách. Cho nên tất cả những tư tưởng, lý thuyết võ đạo đều được truyền miệng không có văn bản và những đòn thế của Sáng Tổ đều được truyền trực tiếp qua các môn đồ.. Về võ phục và đai đẳng cũng chưa có qui định, khi Sáng Tổ dạy võ ở nơi nào thì nơi đó ăn mặc theo đơn vị của mình, dạy cho thanh niên thì mặc quần đùi, một thời gian sau khá hơn sẽ mặc quần đùi màu vàng, khi được lên dạy võ thì mặc quần đùi màu đỏ…
2. Thời Chưởng Môn Lê Sáng
Chưởng Môn đã theo Sáng Tổ vào rừng, ra thành, từ Bắc vào Nam.. lúc nào cũng kề cận bên người, nên lãnh hội tất cả những tư tưởng cũng như những đòn thế do sáng tổ truyền lại.Vì thế lúc Sáng Tổ lâm chung, đã nhắn gởi Chưởng Môn Lê Sáng cố gắng tiếp nối Sáng Tổ mà lo cho sự nghiệp môn phái.
Khi võ sư Lê Sáng lên làm Chưởng Môn năm 1964. Tâm nguyện Người là muốn phát triển Vovinam sâu rộng đến từng tầng lớp dân chúng nhưhọc đường, làng, xã, huyện, tỉnh, thành từ trong nước cũng như ngoài nước… và để môn phái Vovinam có thể sánh vai với các võ phái khác trên thế giới, nên Chưởng Môn cùng với sự trợ giúp của 2 võ sư cao cấp trong môn phái là võ sư Trần Huy Phong và võ sư Nguyễn Văn Thưhệ thống hoá kỷ thuật võ học và lý thuyết võ đạo để kịp tiến hoá theo thời đại.Từ đó đặtra võ phục, hệ thống đai đẳng, thành lập chương trình huấn luyện và chỉnh đốn lại đòn thế, bản môn qui …Danh xưng Việt Võ Đạo cũng bắt đầu hình thành từ đó.
Về Kỹ thuật, kể từ khi Chưởng Môn Lê Sáng lên chưởng quản môn phái mới chỉnh sửa lại toàn bộ cho thích hợp với tình hình hiện đại, hàng loạt đòn thế mới sáng chế được đưa vào chương trình giảng dạy, đặt ra hệ thống thi cử, tất cả những người thi từ Chuẩn Hồng Đai trở lên phải trình luận án võ thuật tức là phải sáng tác ra đòn mới rồi trình lên hội đồng võ sư cao cấp duyệt xét, người trình luận án phải chứng minh đòn thế của mình thực dụng được hội đồng võ sư cao cấp duyệt xét đồng ý rồi mới trình lên chưởng môn chấp thuận, chỉnh sửa lại rồi mới đưa vào chương trình huấn luyện của bản phái.
3. Đòn thế Vovinam:
Có một số môn sinh hậu học thắc mắc là không biết bài quyền nầy do ai sáng chế ra và có vào thời điểm nào, năm nào…???
Hôm nay xin được giải toả những thắc mắc đó:
*. Đuợc biết những đòn thế của môn phái nhiều và phong phú có được ngày hôm nay: Thứ nhất là do công Sáng Tổ sáng lập ra, rồi kế tiếp là Chưởng Môn sáng chế thêm, rồi các võ sư cao cấp khi thi lên đai trình luận án sáng chế thêm vào. Nhưng tuyệt nhiên không bao giờ để tên những người sáng chế ra, vì sao?
- Thứ nhất: Những bài khi đưa vào chương trình giảng dạy của môn phái đã được chưởng môn chỉnh sửa toàn bộ từ A đến Z..
- Thứ hai: -Những đòn thế đưa vào môn phái coi như là của chung, là tài sản chung của Vovinam Việt Võ Đạo, không còn riêng tư của bất cứ cá nhân nào, cho nên không cần thiết để tên của người sáng tạo.…
4.Võ Phục và huy hiệu:
Tất cả các phái võ trên thế giới đều có võ phục, đai đẳng, huy hiệu riêng, Môn phái Vovinam muốn phát triển rộng lớn và ngang hàng với các võ phái khác trên thế giới thì không thể nào mặc cái quần đùi để phát triển được, vì thế hệ thống võ phục và đai đẳng của Vovinam bắt đầu chào đời vào năm 1964. Và Chưởng Môn chọn màu Xanh tượng trưng biển cả với ước mong là môn phái Vovinam sẽ được phát triển khắp muôn phương..
Võ phục ngày xưa thì chỉ có huy hiệu và bản tên đơn giản thôi, bây giờ các nơi chế ra thêu chử, thêu hình lên lưng, ngoài huy hiệu chính thức được gắn lên áo ngay tim, mỗi võ đường còn chế ra huy hiệu riêng của võ đường mình để gắn lên vai…
Võ phục từ xưa cho tới nay cũng chưa thống nhất về màu sắc, đậm lợt khác nhau.. người nào đặt mua tại tiệm Tân Việt thì màu giốngnhau, người nào mua vải về tự may, hay mua đồ trắng về nhuộm thì màu khác nhau…
Ngày xưa trước năm 1975, huy hiệu và đai đẳng dùng 4 màu căn bản Xanh, Vàng, Đỏ Trắng mà hình thành với ý nghĩa:
*. Màu xanh lợt: Đai cùng màu áo: Màu xanh trùng dương, năm châu bốn bể, nhập cuộc lên đường.
*. Màu Xanh Đậm: Màu Xanh trỏ biển cả và hy vọng, đai xanh biểu thị niềm hy vọng lớn lao bước vào đặng toà nhà Võ Đạo hầu có đủ điều kiện Tự Tiến, Giúp Ích, và Hiến Ích.
*. Màu Vàng: Trỏ màu da và Vương Đạo Á Đông.Đai vàng biểu thị ý nghĩa Võ Đạo đã bắt đầu ngấm vào cơ thể, thuần thục nền móng Đạo Nghĩa: Thanh Cần, Gương Mẫu, Chánh Đại, Quang Minh.
*. Màu đỏ (viền vàng – chuẩn hồng đai): Chuyển tiếp lên Cao Đẳng.Màu đỏ sục sôi máu nóng, màu vàng quyết sống thanh cao.
*. Màu đỏ: Trỏ màu máu và lửa sống hào hùngkiên quyết.Đai đỏ biểu thị ý nghĩa Võ Đạo đã ngấm sâu vào cơ thể luân lưu trong huyết quản.Chí nguyện rừng rực đem lữa sống hào hùng Võ Đạo soi sáng cho đời, toàn tất công trình Cách Mạng Tâm Thân, thăng hoa lý tưởng với Ý chí phấn đấu vô bờ bến.
*. Màu Trắng: Trở Xương - Tủy và vòng đạo không hình không sắc thâm viễn tuyệt vời.Đai Trắng biểu thị cho tinh hoa môn phái, không bờ không bến dùng làm đai lệnh Chưởng Môn.
Sau nầy Vovinam được phát triển lan rộng ra quốc tế nhất là tại Âu Châu đa số là người bản xứ, hệ thống đai đẳng của Vovinam rất là xa lạ với người ngoại quốc, nên một số môn đồ Âu Châu xin Chưởng Môn đặt thêm đai đen của quốc tế để làm điểm mốc trước khi chuyển sang đai vàng.Đề nghị nầy đã được Chưởng Môn chấp thuận cho phép đối với những nơi phát triển cho người bản xứ.Và ý nghĩa màu đai cũng được cải sửa lại như trong chương trình thi võ đạo từ lam đai lên lam đai I cấp. Còn ý nghĩa phù hiệu và kỳ hiệu vẫn giữ nguyên.
*. Tuy nhiên đối với những môn sinh củ trước năm 1975 rất khó thay đổi, ít ai thích sử dụng đai màu đen, mà thích dùng màu đai vàng truyền thống của môn phái.
5. Cách mặc áo và thắt đai:
Bước chân vào lớp võ Vovinam ngày đầu tiên, người môn sinh được các huấn luyện viên chỉ dẫn cho cách mặc áo:
-Vạt áo bên phải để ở trong, vạt áo bên trái chồng sang bên phải, thắt dây lại cho chắc để khi tập không bị sút ra.
Kế tiếp là hướng dẫn cách thắt đai, cách thắt đai của Vovinam khác với bên Judo là đai thắt 2 vòng bằng nhau không có bị chéo ở sau lưng.
-Sợi đai gấp lại làm 4, đặt 1 phần 4 sợi đai ngay giữa bụng, phần còn lại lòn vòng ra sau 2 lần, chúng ta sẽ có một sợi nằm trong và một sợi nằm ngoài, dùng sợi ngoài lòn vô trong kéo lên (lòn hết vào 2 sợi đai), xong chúng ta chỉnh sửa 2 đầu đây của sợi đai lại làm sao cho sợi ngoài dài hơn sợi trong một chút, rồi dùng sợi ngoài lòn xuống bên dưới sợi trong kéo lên thắt lại sao cho ở ngoài sợi đai phải có hình ô vuông, và ở phía dưới có 2 cục chéo nhau.
*. Tuy nhiên việc thắt đai chỉ là truyền miệng từ trên xuống, không có văn bản chính thức nào để hướng dẫn các môn sinh làm theo chiều nào khi kéo sợi đai vòng ra sau lưng. (có người thuận kéo sang bên phải, có người thuận kéo sang bên trái vì thế nếu để ý thì sẽ thấy có một số người thắt đai 2 cái cục chéo nằm bên phải, có một số người thắt đai 2 cục chéo nằm bên trái.
*. Ngày xưa đai của Vovinam không có thêu chử Vovinam Việt Võ Đạo cho toàn thể môn đồ, sợi đai thêu chỉ để dành đặc biệt cho Thủ Khoa- người đổ đầu của khóa thi mà thôi.
Bây giờ tất cả môn sinh đều được quyền sử dụng đai thêu, một bên là chử Vovinam, một bên là chử Việt Võ Đạo, các môn sinh không biết mang chử Vovinam bên nào??? Và vạch vàng, vạch đỏ gắn bên nào????
*. Nhân chuyến du hành của Chưởng Môn và võ sư Sen sang Âu Châu năm 2005, võ sư Trang Phước Đức đưa vấn đề nầy ra hỏi võ sư Sen thì thầy giải nghĩa cho biết:
- 2 đầu dây đai của người môn sinh có thêu chữ: một bên là VOVINAM, một bên là VIỆT VÕ ĐẠO. Chữ VOVINAM luôn luôn nằm bên tay trái, vì VOVINAM là gốc rễ, là tên gọi từ lúc khai sinh và sẽ bất di bất dịch, tồn tại mãi mãi, không thay đổi, đó là sự Bất biến. Trong lúc đó, VIỆT VÕ ĐẠO là tên gọi có thể sẽ được thay đổi tùy theo sự phát triển của môn phái, chẳng hạn từ VIỆT VÕ ĐẠO mai sau có thể được chuyển thành NHÂN VÕ ĐẠO… Mặt khác, bên đầu đai này cũng gắn liền với biểu thị trình độ đẳng cấp như một gạch hay nhiều gạch thay đổi theo từng giai đoạn học tập, rèn luyện và tu dưỡng. Đó là sự Thường dịch. Nó cũng phù hợp với tập quán quốc tế (biểu thị đẳng cấp ở bên phải). Cách thắt đai của Vovinam-Việt Võ Đạo cũng theo nguyên lý Cương Nhu phối triển: (thắt 2 vòng). Vòng trong là Âm, vòng ngoài là Dương. Nút thắt dây đai là sự phối hợp của Âm-Dương tức Cương-Nhu.
Những điều nầy chưa được phổ biến rộng rải khắp nơi, có người biết, có người không.. nên có sự không thống nhất trong vấn đề nầy.
Hy vọng các võ sư lãnh đạo cao cấp trong môn phái xem lại cách mang đai và truyền đạt đến các quản nhiệm võ đường khắp nơi để có sự thống nhất với nhau.
6. Chưởng Môn thắt đai cho người Nữ
Có một điểm đặc biệt mà trong môn phái ít ai được biết, là khi Chưởng Môn thắt đai cho người Nữ khác lạ hơn người Nam.
-Khi Chưởng Môn thắt đai cho Nam giới, thầy thắt bình thường quấn 2 vòng và cột như cách trên.
-Nhưng khi thầy thắt đai cho người Nữ thì thầy không có luồn 2 vòng qua lưng mà chỉ choàng một vòng thôi và không có cột đai theo thể thức của môn phái ở trên, mà thầy cột một gút nơ bên hông phải. Sau đó về chổ rồi nữ môn sinh mang đai lại tùy ý..
Thầy nói:
- Con gái đặc biệt mang đai thắt nơ một bên thôi.
(cái nầy tôi đã được đích thân Chưởng Môn mang cho như vậy, hồi thi lên Chuần Hồng Đai và Hồng Đai I cấp, còn Hồng Đai II cấp thì thầy mang bình thường thắt 2 vòng có lẽ vì có sự trợ giúp của võ sư Sen giúp để lòn ra sau)
